KUALA LUMPUR - Dengan kemangkatan Ratu Elizabeth II, persoalan sukar mengenai bayangan panjang imperialisme British dan sistem raja berperlembagaan timbul semula di kebanyakan negara Komanwel.
Perbualan hangat berlaku di Australia, India, negara-negara Afrika, dan Caribbean sama ada akan menjadi republik dan menyingkirkan raja British sebagai ketua negara mereka.
Pesuruhjaya Tinggi British ke Malaysia, Charles Hay berkata, monarki British telah jelas memerintah "untuk masa yang agak lama", jadi terpulang kepada negara berkenaan sama ada untuk memiliki ketua negara berbeza.
“Ini muncul dalam CHOGM (Mesyuarat Ketua-Ketua Kerajaan Komanwel baru-baru ini). Putera Wales ketika itu (kini Raja Charles III) sangat jelas bahawa ia benar-benar keputusan oleh Jamaica. Begitu juga dengan negara lain yang memilih untuk berbuat demikian,” katanya kepada The Vibes dalam temu bual eksklusif di kediamannya di sini, baru-baru ini.
Semasa CHOGM pada Jun lalu, Antigua dan Barbuda, Bahamas, Belize, Grenada, Jamaica, dan St Kitts dan Nevis mengumumkan hasrat untuk menjadi republik dan menyingkirkan Ratu British itu sebagai ketua negara mereka ketika kekal dalam Komanwel.
Ini diikuti Barbados, yang menjadi sebuah republik pada 30 November tahun lalu.
Bagaimanapun, Hay berkata, ia adalah isu berbeza di United Kingdom dimana persoalannya ialah sama ada masyarakat pada abad ke-21 mahu diperintah raja yang tidak dipilih untuk mewarisi jawatan itu.
“Bagi saya ia satu soalan yang sah, harus dibincangkan. Sebagaimana kita patut membincangkan mengenai House of Lords, sama ada ia harus terus berada dalam sistem. Amat penting untuk memastikan perkara ini di bawah semakan berterusan daripada menerima dan tidak mempersoalkannya.
“Tetapi ia tidak pernah mendekati sokongan majoriti (untuk memansuhkan monarki). Itu bukan untuk mengatakan ia tidak akan, tetapi tidak untuk sekarang."
Mari kita anggap bahawa seorang presiden akan mempunyai lebih banyak kuasa daripada seorang raja, yang nampaknya munasabah. Tetapi siapa yang akan melepaskannya? Perdana Menteri? Dewan kedua (House of Lords)?
Tambah beliau, walaupun ia bermula sebagai soalan mudah sama ada untuk mempunyai seorang raja atau memilih seorang presiden, ia akan memerlukan rombakan lengkap bagi keseluruhan penyelesaian Perlembagaan.
“Seorang presiden yang dipilih mungkin tidak akan berpuas hati dengan apa yang dimiliki oleh seorang raja, iaitu kuasa Perlembagaan terhad yang jarang perlu dilaksanakan. Beliau (raja) sentiasa dilihat sebagai perhentian belakang untuk mengelakkan perkara daripada menjadi salah.
“Mari kita anggap bahawa seorang presiden akan mempunyai lebih banyak kuasa daripada seorang raja, yang nampaknya munasabah. Tetapi siapa yang akan melepaskannya? Perdana Menteri? Dewan kedua (House of Lords)?
“Jika kita mempunyai seorang presiden yang dipilih, adakah ia boleh dilaksanakan untuk mempunyai dewan kedua yang tidak dipilih? Mungkin tidak. Adakah anda kemudian akan menghapuskan itu pada masa sama?.
UK sedang menghadapi perubahan yang tidak pernah berlaku sebelum ini, daripada susulan Brexit, kepada persediaan menghadapi kemelesetan, raja baharu menaiki takhta dan pelantikan perdana menteri baharu.
Raja baharu, PM baharu, sebuah negara dalam peralihan
Semasa menjadi Putera Wales selama kira-kira 64 tahun, Charles telah lantang bersuara dalam beberapa isu, terutamanya mengenai perubahan iklim, kemampanan dan alam sekitar. Ia masih perlu dilihat jika beliau boleh kekal di atas politik dan merahsiakan pendapatnya, sesuatu yang popular pernah dilakukan Ratu Elizabeth semasa pemerintahan beliau.
Sementara itu, Perdana Menteri baharu Liz Truss jauh berbeza daripada menjadi pencinta alam sekitar selepas beliau menyatakan keraguan terhadap dasar tenaga boleh diperbaharui dan berjanji untuk memberi tumpuan kepada pelaburan bahan api fosil.
“Raja berkata beliau tahu beliau perlu melakukan perkara berbeza sebagai seorang yang berdaulat dan meninggalkan beberapa sebab diasaskannya.
“Saya masih ingat ketika beliau mula memperjuangkan perkara itu, orang menganggap beliau pelik. Amalan ladang organik dan kemampanan, beliau telah menunjukkan bahawa beliau mendahului zamannya dalam pelbagai cara.
"Banyak sebab yang beliau perjuangkan telah menjadi arus perdana," kata Hay.
Hay berkata, kerabat diraja yang lebih muda Putera William dan Putera Harry telah mula memperjuangkan perkara berkaitan generasi mereka, seperti kesihatan mental.
“Ia sesuatu yang tidak akan berlaku pada generasi terdahulu. Dalam erti kata itu, mereka selaras dengan generasi lebih daripada sebelumnya,” katanya.
Kuasa ‘lembut’ seorang raja
Banyak yang telah ditulis mengenai unjuran kuasa lembut Ratu Elizabeth II semasa pemerintahannya selama 70 tahun. The Observer baru-baru ini menyifatkan beliau sebagai "seorang heroin kuasa lembut, mengetahui bila untuk menonjolkan keagungannya dan bila untuk bermain sebagai nenek yang baik hati, dan sumber diplomatik yang unik".
Hay, yang berkhidmat dalam perkhidmatan diplomatik British di Republik Czech, mengimbas kembali lawatan pertama Ratu pada 1996 ke negara yang tidak mempunyai hubungan khusus dengan UK itu.
“Tiada siapa tahu bagaimana Czech akan bertindak balas terhadap Ratu Elizabeth II tetapi orang ramai datang kepadanya dalam jumlah yang tidak diramal oleh sesiapa pun.
Orang ramai berkata mereka tidak pernah melihat perkara seperti itu. Beliau berada di balkoni di dataran utama dan ia penuh, hanya sekumpulan individu yang bergerak sejauh mata memandang.
“Walaupun negara ini tidak mempunyai keluarga diraja sejak Perang Dunia Kedua, ada sesuatu tentang Ratu Elizabeth yang menyebabkan mereka mahu berada di sana. Beliau juga melakukan walkabout dan berjabat tangan, sesuatu yang tidak dilakukan oleh kebanyakan ketua negara.”
Ratu Elizabeth II, monarki paling lama berkhidmat dalam sejarah British, mangkat pada 8 September lalu di Istana Balmoral, Scotland. Beliau berusia 96 tahun.
Anak sulung daripada empat anaknya, Charles yang berusia 73 tahun merupakan pewaris tertua dalam sejarah British, diangkat menjadi raja serta-merta. – The Vibes, 2 Oktober 2022
.jpg)
